Madonna (piosenkarka)

Madonna na premierze filmu Jestem, bo jesteśmy w 2008 roku.
Imię i nazwisko	Madonna Louise Veronica Ciccone
Pseudonim	Madonna, Eshter (imię kabalistyczne)
Data i miejsce urodzenia	16 sierpnia 1958 Bay City, Michigan,  Stany Zjednoczone
Instrument	Wokal, gitara, perkusja
Gatunek	Pop, dance, muzyka elektroniczna, R&B
Zawód	Piosenkarka, autorka muzyki, producentka muzyczna, tancerka, aktorka, producentka filmowa, reżyserka, projektantka mody, pisarka, przedsiębiorca
Aktywność	od 1979
Wytwórnia płytowa	Live Nation Artists (od 2008) Warner Bros. Records (od 1982) (Maverick, Sire)
Powiązania	Breakfast Club, Emmy
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Kolekcja cytatów w Wikicytatach
Strona internetowa

Madonna Louise Veronica Ciccone (ur. 16 sierpnia 1958 w Bay City, Michigan^[1]), znana pod pseudonimem artystycznym Madonna – amerykańska piosenkarka popowa, aktorka i businesswoman. Pod koniec lat 70. przeniosła się do Nowego Jorku w celu prowadzenia kariery w tańcu nowoczesnym^[2]. Po karierze jako wokalistka w kilku niewielkich zespołach, podpisała z wytwórnią Sire Records kontrakt na wydanie debiutanckiego albumu, który ukazał się w 1983 roku pod tytułem Madonna^[3]. Później, artystka stała się ikoną lat 80., wydając kolejne hitowe płyty i piosenki oraz stając się jedną z największych gwiazd MTV. Jej kariera trwa nieprzerwanie do dziś, kiedy to Madonna nazywa jest Królową Popu. Piosenkarka miała olbrzymi wkład w muzykę, wyznaczając trendy w popie, modzie oraz dziedzinach teledysku i koncertu, a oprócz tego zasłynęła z częstych zmian wizerunku i skandali głównie na tle seksualnym i religijnym^[4][5].

Madonna jest również aktorką, która wystąpiła w około dwudziestu filmach; największą popularność przyniosła jej tytułowa rola w musicalu Evita (1996), za którą otrzymała Złotego Globa w kategorii Najlepszej aktorki w filmie komediowym lub musicalu^[6]. W 2008 roku artystka zadebiutowała filmem Mądrość i seks w roli reżyserki, natomiast w 2003 roku rozpoczęła karierę pisarki dla dzieci, wydając serię książek Angielskie różyczki. Oprócz tego, Madonna jest przedsiębiorcą, zarządzającą olbrzymią korporacją Maverick i fundacją Raising Malawi.

Madonna sprzedała ponad 300 milionów nagrań, co według Księgi rekordów Guinnessa czyni ją najlepiej sprzedającą się piosenkarką w historii^[7][8]. Według RIAA, w samych Stanach Zjednoczonych sprzedała około 64 milionów płyt, co jest drugim najwyższym wynikiem spośród artystek żeńskich (zaraz za Barbrą Streisand), a najwyższym spośród wokalistek rockowych XX wieku^[9][10]. Według Rolling Stone'a, Madonna jest jednym z „największych wykonawców popowych w historii”, a magazyn Billboard przyznał jej w 2008 drugie miejsce (zaraz za zespołem The Beatles) na liście najlepiej klasyfikujących się na jego notowaniach artystów^[11][12]; oprócz tego, w tym samym roku Madonna została wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame, a na przestrzeni lat kilkakrotnie była zapisywana w Księdze rekordów Guinnessa^[13]. Piosenkarka zdobyła dziewięć nagród Grammy i dwadzieścia MTV Video Music Awards (co jest największym wynikiem spośród wszystkich laureatów tych statuetek)^[14][15], a także wywarła duży wpływ na olbrzymią ilość gwiazd muzyki^[16].

Biografia [edytuj]

Wczesne życie i początki [edytuj]

Madonna Louise Ciccone urodziła się 16 sierpnia 1958 roku w Bay City w stanie Michigan, w Stanach Zjednoczonych. Jej matka, Madonna Louise (nazwisko rodowe Fortin), była pochodzenia franko-kanadyjskiego, a jej ojciec, Silvio Anthony Ciccone, był Amerykaninem włoskiego pochodzenia^[17]. Rodzina Ciccone pochodziła z Pacentro we Włoszech; później ojciec Madonny pracował jako konstruktor dla firm Chrysler i General Motors. W celu odróżnienia dziewczynki od matki, nazywano ją „małą Nonii”^[18][19]. Była trzecim w kolejności wiekowej dzieckiem w rodzinie, pozostałymi byli Martin, Anthony, Paula, Christopher, i Melanie^[20]. Rodzina pokładała dużo sił w chrześcijańskie wychowanie dzieci, któremu dziewczyna nie ulegała^[21]. Madonna była wychowywana w suburbiach Detroit, w township Pontiac i Avon (obecnie jest to część Rochester Hills).

Jej matka zmarła na raka sutka w 1963, mając wówczas 30 lat, podczas gdy Madonna była w wieku lat pięciu^[20]. Przy okazji jej śmierci, dziewczynka zauważyła w swoim charakterze i zachowaniu zmiany spowodowane troskliwą opieką mamy nad domem, mimo to wciąż nie znała powodu śmierci^[22]. Pani Ciccone, nie mogąca odpowiedzieć szczerze córce, co jej dolega, często płakała, gdy Madonna pytała ją o to i czule obejmowała rękami. Piosenkarka powiedziała: „Pamiętam, jak czułam się silniej niż ona. Byłam wówczas mała i miałam wrażenie, że ona też jest dzieckiem”^[22]. Madonna przyznała, że nie pojmowała jej śmierci. „Było tyle rzeczy niepowiedzianych, tyle niesplątanych i niezdecydowanych emocji, wyrzutów sumienia, winy, straty, złości, zamieszania [...]. Widziałam swoją matkę, wyglądającą pięknie i leżącą jakby we śnie w otwartej trumnie. Później zauważyłam, że usta mamy wyglądają dość śmiesznie. Dużo czasu zajęło mi zdanie sobie sprawy, że to już było zadecydowane. W tym okropnym momencie zaczęłam rozumieć, co na zawsze straciłam. Ostatnie wyobrażenie mojej mamy, spokojne i groteskowe, prześladuje mnie do dziś”^[23].

Madonna nauczyła się w końcu opiekować sobą i swoim rodzeństwem, po czym zwróciła się do babci z nadzieją na znalezienie w niej wsparcia i jakichś cech matki. Rodzeństwo Ciccone miało pretensje do osób z pomocy domowej i bez przerwy buntowało się przeciw wszystkim, którzy zjawiali się w ich rodzinie i domu rzekomo w celu zajęcia miejsca ich ukochanej matki^[22]. W wywiadzie z Vanity Fair, Madonna skomentowała, że w młodości postrzegała siebie jako „samotną dziewczynę wciąż czegoś szukającą. Nie byłam w żaden sposób buntowniczką. Obchodziło mnie bycie w czymś dobrym. Nie goliłam sobie włosów pod pachami i nie robiłam sobie makijażu jak normalna dziewczyna. Ale uczyłam się i miałam dobre oceny... Chciałam być kimś”^[22]. Przerażona o śmierć drugiego z rodziców, często nie mogła samodzielnie spać, więc usypiała blisko swego ojca^[22]. Mężczyzna poślubił domową opiekunkę, Joan Gustafson, z którą miał dwójkę dzieci, Jennifer i Mario Ciccone^[24]. Właśnie wtedy, Madonna zaczęła pokazywać swoją złość w kierunku ojca, która trwała jeszcze latami i rozwinęła jej buntownicze nastawienie^[22]. Uczyła się w szkołach podstawowych im. św. Fryderyka i św. Andrzeja, a później w West Middle School. Była znana z wysokich ocen, oprócz tego zdobyła złą sławę ze względu na swoje nietypowe zachowanie – robiła gwiazdy, stawała na rękach na korytarzu między klasami, wisiała na drabinkach podczas przerw i pokazywała chłopcom swoją bieliznę^[25]

Później Madonna uczyła się w Rochester Adams High School, będąc bardzo dobrym uczniem i należąc do szkolnej grupy cheerleaderek^[20]. Po ukończeniu szkoły średniej, otrzymała stypendium taneczne na Uniwersytecie Michigan^[26]. Przekonała ojca, by zapisał ją na lekcje baletu^[27], po czym jej nauczyciel, Christopher Flynn, zasugerował jej rozwinięcie kariery w tańcu^[28]. Pod koniec 1977 roku, za jego namową, porzuciła studia i wyjechała do Nowego Jorku^[29][30]. Miała przy sobie zaledwie 35 dolarów, więc zamieszkała u poznanego na ulicy chłopaka. Później pracowała jako kelnerka w barze Dunkin' Donuts i w trupie tańca nowoczesnego^[31]. Artystka skomentowała to potem: „To był pierwszy raz, gdy przeleciałam się samolotem, a nawet przejechałam taksówką. Przybyłam tu z 35 dolarami w portfelu. To była najodważniejsza rzecz, jaką w życiu dokonałam”^[32]. Podczas występów jako tancerka podczas trasy koncertowej Patricka Hernandeza w 1979 roku^[25], stała się dziewczyną muzyka Dana Gilroya^[24][33]. Wspólnie stworzyli oni zespół rockowy Breakfast Club, w którym Madonna śpiewała i grała na gitarze^[34]. W 1980 opuściła grupę i wraz ze swoim chłopakiem, Stephenem Brayem, stworzyła kapelę Emmy. W końcu dziewczyna stworzyła swoją własną piosenkę, "Everybody", która została pochwalona przez DJa Marka Kaminsa. Mężczyzna doprowadził do spotkania Madonny z Seymourem Steinem z wytwórni płytowej Sire Records należącej do Warner Bros. Records, które zaowocowało podpisaniem kontraktu na wydanie dwóch singli^[35][11][36].

1982–85: Madonna, Like a Virgin i ślub z Seanem Pennem [edytuj]

Na dwóch debiutanckich singlach Madonny zostały wydane utwory "Everybody" i "Burning Up", które ukazały się kolejno w październiku 1982 i marcu 1983. Nie zdobyły one dużej popularności, ale były hitami na dyskotekach^[37]. Tym samym artystka rozpoczęła prace nad swoim debiutanckim albumem, który miał został wyprodukowany przez Reggiego Lucasa. Nie była zadowolona z otrzymanych utworów, dlatego zwolniła Lucasa i poprosiła o pomoc w produkcji swojego chłopaka, Johna „Jellybean” Beniteza. Mężczyzna zremiksował większość utworów i wyprodukował "Holiday", który został wydany na trzecim singlu, zdobywając duży sukces. Album ukazał się 27 lipca 1983 pod tytułem Madonna, debiutując w listopadzie na pozycji 123. listy sprzedaży Billboard 200^[38] i osiągając najwyższą pozycję, ósmą, dopiero w październiku 1984, czyli ponad rok po wydaniu^[39]. Piosenki na albumie utrzymane są w stylu disco, jednak z użyciem syntezatorów, takich jak LinnDrum, Moog bass czy OB-X^[35][40]. Największy sukces wśród utworów odniosły czwarty i piąty singel, "Borderline" i "Lucky Star", które znalazły się kolejno na dziesiątej i czwartej pozycji amerykańskiej listy przebojów Billboard Hot 100^[41][42].

Stopniowo, wizerunek Madonny oraz jej teledyski i wykonania zaczęły inspirować młode dziewczyny i kobiety. Jej styl wyznaczał trendy w modzie lat 80. Wizerunek ten, stworzony przez Maripola, cechowały koronkowe topy, spódniczki zakładane na spodenki carpi, charakterystyczne pończochy, biżuteria w kształtach krzyży, liczne bransoletki i krótkie, blond włosy^[45]. 12 listopada 1984 ukazał się drugi album Madonny, Like a Virgin, który sprawił, że stała się międzynarodową gwiazdą rozpoznawalną na całym świecie. Płyta zdobyła pierwsze miejsca na licznych listach sprzedaży, między innymi na amerykańskiej Billboard 200^[46][47]. Pierwszy singel z krążka, tytułowy "Like a Virgin", okazał się być międzynarodowym sukcesem, plasując się na szczycie listy przebojów Billboard Hot 100^[48]. Na utwór zwróciły uwagę organizacje rodzinne, które starały się o zakazanie emisji jego i towarzyszącego mu teledysku ze względu na ich emanowanie seksem i niszczenie walorów rodzinnych^[49][50]. Duże kontrowersje wywołało wykonanie tej piosenki na żywo podczas gali MTV Video Music Awards w 1984, kiedy to Madonna, ubrana w suknię ślubną i charakterystyczny pasek z napisem Boy Toy, śpiewała na olbrzymim torcie ślubnym i zmysłowo tarzała się po scenie. Ten punkt gali przeszedł do historii MTV^[51]. W późniejszych latach Madonna skomentowała, że bała się o to wykonanie; „Pamiętam, jak mój manager Freddie krzyczał do mnie: 'O mój Boże! Coś ty zrobiła? Miałaś na sobie suknię ślubną. O mój Boże! Tarzałaś się po podłodze!' To była najodważniejsza, najbardziej rażąca seksem rzecz jaką kiedykolwiek zrobiłam w telewizji”^[51][52]. Like a Virgin sprzedał się na całym świecie w około 21 milionach egzemplarzy, w tym w około 10 milionach w USA, dlatego RIAA przyznał mu certyfikat diamentu^[53][54].

W 1985 Madonna zagrała w dwóch filmach, Zwariowałem dla ciebie i Rozpaczliwie poszukując Susan. W pierwszym z nich zagrała małą rolę piosenkarki w klubie, oprócz tego dwie jej piosenki stworzone na potrzeby filmu – amerykański hit numer jeden "Crazy for You" i "Gambler" – znalazły się na ścieżce dźwiękowej do tej produkcji^[55]. W drugim z tych filmów wcieliła się w rolę Susan, poza tym nagrała na jego potrzeby piosenkę "Into the Groove", która była jej pierwszym hitem numer jeden w Wielkiej Brytanii^[56]. Mimo, że nie grała w nim roli pierwszoplanowej, reklamowano ją jako główną gwiazdę^[57]. Film zyskał nominację do nagrody César w kategorii Najlepszy Film Zagraniczny, a Vincent Canby, krytyk filmowy z The New York Times, nazwał go jednym z najlepszych filmów 1985 roku^[58]. 16 sierpnia 1985, czyli w dzień swoich 27. urodzin, poślubiła aktora Seana Penna, którego poznała na planie teledysku do piosenki "Material Girl" z albumu Like a Virgin^[59].

W kwietniu 1985 rozpoczęła się pierwsza trasa koncertowa Madonny, The Virgin Tour, obejmująca 40 koncertów na terenie Ameryki Północnej; supportem podczas koncertów był zespół Beastie Boys^[60]. Artystka skomentowała go: „Ta cała trasa była szalona, bo od grania w CBGB i Mudd Club przeszłam na granie na sportowych arenach. Grałam w małym teatrze w Seattle, a dziewczyny na widowni miały skąpe spódniczki, ciasno odcięte poniżej kolan, koronkowe rękawiczki, różaniec, kokardy w rękach i duże, okrągłe kolczyki [...]. Po Seattle, wszystkie koncerty odbywały się już na arenach”^[61]. W lipcu magazyny Penthouse i Playboy opublikowały nagie zdjęcie Madonny, zrobione w Nowym Jorku w 1978 roku. W tym okresie Madonna była biedna i potrzebowała pieniędzy, więc pozowała nago i zyskiwała 25 dolarów za sesję^[62]. Ich publikacja spowodowała zamieszanie w mediach, a Madonna okazała swoje wzburzenie. W końcu fotografie zostały odsprzedane za 100 tysięcy dolarów^[62]. Piosenkarka odniosła się do zaistniałej afery na charytatywnym koncercie Live Aid, który odbył się w 1985 i na którym zaśpiewała; powiedziała, że nie zdjęłaby swojej kurtki, bo „[media] mogłyby mieć mi to za złe przez kolejne dziesięć lat”^[63][64]

1986–91: True Blue, Like a Prayer i Blond Ambition Tour [edytuj]

Trzeci album studyjny Madonny, True Blue, został wydany w czerwcu 1986 roku. Promowany był on pięcioma singlami, z czego trzy – "Live to Tell", "Papa Don't Preach" i "Open Your Heart" – uplasowały się na pierwszym miejscu listy Billboardu Hot 100, a dwa – "True Blue" i "La Isla Bonita" – znalazły się w pierwszej piątce^[48][55]. Sam album zdobył szczyty list sprzedaży w 28 krajach na świecie, co do dziś jest niepobitym rekordem w historii^[65]. Do dziś jest to najlepiej sprzedający się album studyjny Madonny, z 24 milionami sprzedanych egzemplarzy^[66]. Magazyn Rolling Stone pochwalił płytę, pisząc, że „brzmi jakby prosto z serca”^[67]. W tym samym czasie Madonna wystąpiła w filmie Niespodzianka z Szanghaju i zaliczyła teatralny debiut w sztuce Davida Rabe'a Goose and Tom-Tom, gdzie zagrała z Pennem^[68]. W 1987 został wydany film Kim jest ta dziewczyna?, w którym Madonna zagrała główną rolę. Oprócz tego, nagrała cztery utwory na jego ścieżkę dźwiękową, w tym tytułowy "Who's That Girl" i "Causing a Commotion"^[48]. W czerwcu tego samego roku rozpoczęła się jej światowa trasa koncertowa Who's That Girl World Tour, która trwała do września. Artystka skomentowała ją: „Zdałam sobie sprawę, że z nieukształtowanej gliny mogłabym, przy pracy i pomocy ludzi, stać się czymś innym. Ta trasa jest odzwierciedleniem tych myśli i tak jakby pytanie skierowanym do mnie, 'Kim jesteś, dziewczyno?' i właśnie dlatego oto nowa ja”^[69][70]. W tym samym roku Madonna wydała remix album You Can Dance, który znalazł się na 14 miejscu listy Billboard 200^[71]. W grudniu 1987 Madonna i Penn wnieśli do sądu pozew o rozwód, za powód wskazując różnice w charakterze oraz, co wskazał prawnik artystki, problem alkoholowy i agresywne zachowanie Penna. Sprawa zakończyła się w styczniu 1989 rozwodem^[72]. Później Madonna powiedziała: „Miałam zupełną obsesję na punkcie swojej kariery, przez co nie byłam w stanie być w swoim małżeństwie w żaden sposób szczodra”^[59].

W styczniu 1989 Madonna podpisała kontrakt z Pepsi. W jednej z reklam napoju wykorzystano jej premierowy utwór, "Like a Prayer". Później ukazał się teledysk do piosenki, który wywołał wiele kontrowersji. Madonna zasnęła w nim w kościele, śniąc o tym, jak zakochała się w pewnym świętym, oprócz tego pokazano w nim palące się krzyże i stygmaty na rękach artystki. Watykan potępił klip, grożąc nawet artystce ekskomuniką. Pepsi postanowiło wstrzymać emisję swojej reklamy z wykorzystaniem piosenki, mimo to pozwalając zachować Madonnie wynagrodzenie 5 milionów dolarów^[20]. W marcu tego samego roku ukazał się czwarty album studyjny piosenkarki, Like a Prayer, na którym w kompozycjach i produkcji udzielili się Patrick Leonard i Stephen Bray^[75]. Rolling Stone uznał, że jest on nieomal sztuką^[76]. Like a Prayer do dziś sprzedał się w około 13 milionach egzemplarzy, w tym w 4 milionach w samych Stanach^[46][77]. Album promowano sześcioma singlami, z czego pierwszy, "Like a Prayer", znalazł się w USA na miejscu pierwszym, a dwa kolejne – "Express Yourself" i "Cherish" – na miejscu drugim^[48][55]. Pod koniec lat 80. Madonna stała się drugim artystą tej dekady odnoszącym największy sukces, z trzema albumami i siedmioma singlami na szczycie list Billboardu 200 i Hot 100 (pobił ją tylko Michael Jackson)^[78].

W 1990 Madonna zagrała Breathless Mahoney w filmie Dick Tracy, gdzie tytułową rolę zagrał Warren Beatty^[79]. W celach promocji, wydano ścieżkę dźwiękową do filmu, zatytułowaną I'm Breathless, na której znalazły się utwory wyłącznie w wykonaniu Madonny, stylizowane na lata 30. XX wieku. Na płycie znalazły się utwory takie jak "Vogue", olbrzymi hit, który uplasował się na pierwszym miejscu listy Billboardu Hot 100^[80], czy "Sooner or Later", za który jego autor Stephen Sondheim zdobył Oscara za najlepszą oryginalną piosenkę filmową^[81]. W trakcie kręcenia filmu, Madonna nawiązała relacje z Beattym, które zakończyły się pod koniec 1991 roku^[82][83]. W kwietniu 1990 rozpoczęła się jej światowa trasa koncertowa Blond Ambition Tour, która trwała przez niemal cztery miesiące. Madonna skomentowała ją: „Wiem, że nie najlepiej śpiewam i nie najlepiej tańczę. Ale mogę cholernie naciskać przyciski ludzi i być tak prowokacyjną, jak tylko chcę. Celem trasy jest złamanie bezużytecznych tabu”^[84]. Rolling Stone nazwał trasę „prowokacyjną seksualnie ekstrawaganzą ze starannie dopracowanymi choreografiami” i najlepszym tourem 1990 roku^[85]. Koncerty spotkały się z silną reakcją ze strony grup religijnych z powodu wykonania utworu "Like a Virgin", w którym dwóch mężczyzn pieściło artystkę, po czym ona sama symulowała masturbację^[70]. Sam papież Jan Paweł II nawoływał do bojkotu trasy^[86]. Prywatne stowarzyszenie katolików nazwało siebie Famiglia Domani i również bojkotowało koncerty z powodu ich erotyzmu^[87]. W odpowiedzi, Madonna powiedziała: „Jestem włocho-amerykanką dumną z tego. [...] Trasa ta nie rani niczyich uczuć. Jest dla otwartych mózgów, w celu pokazania im seksualności w inny sposób. [Sposób] ich i innych” i, że „Kościół krzywo patrzy na seks [...] z wyjątkiem prokreacji”^[88]. Laserdisc z nagraniem koncertu, zatytułowany Live! – Blond Ambition World Tour 90, zdobył w 1992 Nagrodę Grammy w kategorii Najlepszy Długometrażowy Film Muzyczny^[89].

Madonna w trakcie Blond Ambition World Tour w 1990.

W listopadzie 1990 wydano składankę największych hitów Madonny, The Immaculate Collection. Oprócz 15 piosenek z poprzednich albumów Madonny, na płycie znalazły się dwa premierowe, wydane na singlach utwory – "Justify My Love" i "Rescue Me"^[90]. RIAA dał składance status Diamentu, a na całym świecie album sprzedał się w około 30 milionach egzemplarzy, otrzymując pozycję nie tylko najchętniej kupowanego nagrania Madonny, ale i najchętniej kupowanej składanki solowego artysty w historii^[53][91]. Z kolei utwór "Justify My Love" stał się kolejnym hitem Madonny, plasując się na pierwszym miejscu w USA^[55]. Skandal wywołał jego teledysk, przedstawiający sceny seksu, sadomasochizmu, bondage'u, pocałunków homoseksualnych i nagości^[92][93]. Klip uznano za zbyt erotyczny, przez co został zakazany do emisji w MTV. Madonna skomentowała to: „Dlaczego jest tak, że ludzie chcą iść obejrzeć film o kimś, kto się rozsypuje, a nikt nie chce zobaczyć dwóch całujących się dziewczyn czy dwóch przytulających się facetów? [...] MTV było dla mnie dobre, [ta stacja] zna swoich widzów. Jeśli to dla nich za silne, to ja to rozumiem. Chociaż, połowa mnie myślała, że chciałam uniknąć odpowiedzialności za to”^[92][94]. Drugi singel, "Rescue Me", odniósł najwyższy debiut w historii kobiet na liście Hot 100 (obecnie już pobity), „wchodząc” na listę na pozycji 15 i ostatecznie zajmując miejsce 9^[90].

W 1990 Madonna zrezygnowała z zagrania w filmie Jennifer Lynch Uwięziona Helena, czego uprzednio się podjęła, nie podając żadnego powodu^[95]. Na przełomie lat 1990 i 1991 Madonna była dziewczyną Tony'ego Warda, modela i artysty pornograficznego, który zagrał w jej teledyskach do utworów "Cherish" i "Justify My Love" (potem również w "Erotica"). Przez osiem miesięcy jej chłopakiem był też raper Vanilla Ice^[96]. W 1991 ukazał się film dokumentalny W łóżku z Madonną, przedstawiający kulisy życia Madonny podczas trasy Blond Ambition Tour^[11].

1992–96: Maverick, Sex, Erotica, Bedtime Stories i Evita [edytuj]

Eva Perón, zagrana przez Madonnę w filmie Evita (1996).

W 1992 Madonna zagrała Mae Mordabito w filmie Ich własna liga. Na potrzeby produkcji nagrała utwór "This Used to Be My Playground", który dotarł na pierwsze miejsce listy Billboardu Hot 100^[55]. W tym samym roku założyła korporację Maverick, w skład której wchodziło kilka spółek produkcyjnych i wydawniczych, w tym Maverick Records, wytwórnia płytowa i Maverick Films zajmująca się produkcją filmową. Maverick jest zależny od koncernu Time Warner, a kontrakt na spółkę opiewał na 60 milionów dolarów. Dało to Madonnie 20 procent tantiemy z projektów muzycznych, co jest jedną z najwyższych stawek w historii, dorównując tylko z tantiemą Michaela Jacksona z Sony otrzymaną rok wcześniej^[37]. Pierwszym wydawnictwem Mavericka była książka Madonny Sex. Znalazły się w niej fotografie artystki i kilku innych modeli emanujące seksem, wykonane przez Stevene Meisela oraz erotyczne przemyślenia Madonny. Książka wywołała negatywną opinię publiczną w mediach, choć sprzedała się się w około półtora milionowym nakładzie^[97][98]. W tym samym czasie ukazał się piąty album studyjny Madonny, Erotica, którego teksty koncentrowały się głównie na seksie i erotyce; album zadebiutował na miejscu drugim listy sprzedaży Billboard 200 i do dziś jest jednym z najgorzej sprzedających się krążków artystki (około 5,5 miliona egzemplarzy na całym świecie)^[46][98]. Płyta była promowana pięcioma singlami, w tym utworem tytułowym, który znalazł się na trzecim miejscu w USA^[55].

Erotyczny i prowokacyjny wizerunek, stworzony na potrzeby książki Sex i płyty Erotica, kontynuowany był na potrzeby thrillera erotycznego Sidła miłości, w którym Madonna zagrała. Został on słabo oceniony przez krytyków^[99][100]. Artystka zagrała też w dramacie Niebezpieczna Gra, który w USA był wydany od razu na video. The New York Times nazwał film „gniewnym i bolesnym, z realnym bólem”^[101]. W październiku 1993 Madonna wyruszyła w światową trasę koncertową The Girlie Show World Tour, wcielając się podczas koncertów w rolę dającej ciosy dominatrix, otoczonej tancerzami topless^[102]. Widowisko otrzymało negatywne opinie, szczególnie w Portoryko, gdzie artystka pocierała się między nogami flagą wyspy^[70]. W marcu 1994 roku piosenkarka pojawiła się gościnnie w programie Late Show with David Letterman, a odcinek ten stał się najczęściej cenzurowanym w historii amerykańskich talk-show; artystka weszła do studia, trzymając w ręku swą bieliznę, pod koniec programu nie chciała wyjść, a w jego trakcie nie stroniła od wulgaryzmów i aluzji erotycznych, trzynastokrotnie wypowiadając słowo fuck i wręczając parę swojej bielizny prowadzącemu Lettermanowi, prosząc go o powąchanie jej^[103][104]. Wizerunek Madonny powiązany z seksem, jej erotyczne wydawnictwa i udział w programie Davida Lettermana spowodowały negatywną opinię publiczną na jej temat; krytycy i fani komentowali, że posunęła się za daleko i „jest już skończona”^[105].

W 1994 Madonna nagrała na potrzeby filmu Aleka Keshishiana Z honorami piosenkę "I'll Remember", która miała być przedstawieniem nowego, bardziej stonowanego wizerunku artystki^[107]. Później pojawiła się w programie The Tonight Show with Jay Leno, po zdaniu sobie sprawy, że musi złagodzić wizerunek, by utrzymać popularność^[108]. W październiku 1994 pojawił się jej szósty album studyjny, Bedtime Stories, na którym dominował styl R&B i który miał być zaprezentowaniem nowego, stonowanego wizerunku Madonny^[108]. Płyta zadebiutowała na trzecim miejscu listy Billboard 200 i promowana była czterema singlami, w tym "Secret" i "Take a Bow", który okupował pierwsze miejsce listy Billboard Hot 100 przez siedem tygodni (co jest rekordem Madonny dla tego notowania)^[55]. W tym samym czasie rozpoczęły się jej relacje z osobistym trenerem, Carlosem Leonem^[109]. W listopadzie 1995 ukazała się składanka ballad Madonny, Something to Remember, na której znalazły się trzy premierowe, wydane na singlach utwory – "You'll See", "One More Chance" i cover "I Want You" Marvina Gaye'a^[110][55]. W późniejszych latach Madonna powiedziała, że była bardzo dumna z albumów między Like a Prayer a Something to Remember, „choć zgodziłabym się, że wszystkie te albumy były dla mnie przełomowymi momentami”^[111]

W 1996 został wydany film Evita, w którym Madonna zagrała tytułową rolę Evy Perón^[112][113]. Artystka przez długi czas starała się ją w nim zagrać i napisała nawet list do reżysera, Alana Parkera, z prośbą o przyjęcie jej do filmu. Po dostaniu roli, otrzymała lekcje wokalu, historii Argentyny oraz biografii Perón. Podczas kręcenia produkcji, często czuła się zmęczona, komentując to: „Intensywność scen, które kręciliśmy oraz ilość emocjonalnej pracy i koncentracji wymaganej przez dzień są tak wyczerpujące umysłowo i psychicznie, że jestem pewna, iż będę musiała być umieszczona pod opieką, gdy się to wszystko skończy”^[114]. W czasie filmu Madonna miała na sobie 370 kostiumów, trafiając do Księgi rekordów Guinnessa za najczęstsze zmiany strojów w filmie^[113]. Po wydaniu, Evita zdobyła uznanie krytyków^[115]. Madonna zdobyła za rolę Perón Złotego Globa dla Najlepszej aktorki w filmie komediowym lub musicalu^[116]. Oprócz tego nagrała dwadzieścia utworów na ścieżkę dźwiękową Evity, w tym hity "You Must Love Me" (ta piosenka zdobyła Oscara za Najlepszą oryginalną piosenkę filmową i Złotego Globa w tej samej kategorii) i "Don't Cry for Me Argentina"^[117]. 14 października 1996 Madonna urodziła córkę Lourdes, której ojcem jest Carlos Leon^[118].

1997–2002: Ray of Light, Music i Drowned World Tour [edytuj]

Po urodzeniu Lourdes, Madonna zainteresowała się wschodnią mistyką i kabałą. Wierzeniami żydowskimi zainspirowała ją w 1997 roku aktorka Sandra Bernhard. Z powodu nowej wiary, zmieniła swój wizerunek^[119]. W marcu 1998 ukazał się jej siódmy album studyjny, Ray of Light. Skomentowała go: „To nagranie bardziej, niż inne, odkrywa wszystkie strony życia. Właśnie wstąpiłam do kabały i skończyłam imprezować – ale urodziłam dziecko, więc dopełniłam swój nastrój i byłam bardzo zamyślona, retrospektywna i zaintrygowana mistycznymi aspektami życia”^[120]. Album zebrał pozytywne opinie krytyków, w tym opinię magazynu Slant Magazine „jednego z najlepszych arcydzieł popu lat 90.”^[121]. Płyta zdobyła cztery nagrody Grammy (z sześciu nominacji) oraz Fryderyka w kategorii najlepszego albumu zagranicznego, a w 2003 znalazła się na liście 500 albumów wszech czasów magazynu Rolling Stone^[122][123]. Uplasowała się ona na pierwszym miejscu list sprzedaży m.in. w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Australii, zaś w USA znalazła się na miejscu drugim (na szczycie przebywał wtedy album Titanic), a do dziś sprzedano ponad 20 milionów jej kopii^[46][124]. Pierwszy singel promujący wydawnictwo, "Frozen", stał się hitem i w dużej ilości krajów znalazł się na drugim miejscu listy przebojów, z uplasowanym na szczycie "My Heart Will Go On" Céline Dion (wraz z tą piosenką, Madonna pobiła rekord listy Billboardu Hot 100 z największą liczbą hitów na miejscu drugim)^[55][125]. W Belgii, zakazano dystrybucji utworu z powodu stwierdzonego przez sąd plagiatu utworu "Ma Vie Fout L'camp" Belga Salvatore'a Acquaviva^[126]. Drugi singel, "Ray of Light", zadebiutował na piątym miejscu listy Billboardu Hot 100^[127]. W grudniu 1998 zakończyły się miłosne relacje Madonny z Carlosem Leonem, choć oboje pozostali przyjaciółmi^[128]. Potem, Madonna przyjęła rolę nauczycielki gry na skrzypcach w filmie Koncert na 50 serc, ale ostatecznie odrzuciła pomysł, tłumacząc się „różnicami twórczymi” z reżyserem Wesem Cravenem^[129]. W 1999 został wydany utwór Madonny "Beautiful Stranger", nagrany na potrzeby filmu Austin Powers: Szpieg, który nie umiera nigdy; piosenka uplasowała się na 19 miejscu listy Hot 100 i otrzymała Grammy w kategorii Najlepszej piosenki napisanej dla filmu kinowego, telewizji lub innych mediów wizualnych^[55][130].

Madonna wykonując "Don't Tell Me" na koncercie z trasy Drowned World Tour.

W 2000 roku Madonna zagrała w filmie Układ prawie idealny i nagrała na jego ścieżkę dźwiękową dwa utwory: "Time Stood Still" i wydany na singlu "American Pie", międzynarodowy hit, cover utworu Dona McLeana^[131]. We wrześniu tego samego roku ukazał się ósmy album studyjny Madonny, Music. Podobnie, jak na Ray of Light, dominowały na nim brzmienia elektroniczne, poza tym był on adresowany do homoseksualnych słuchaczy^[132]. Madonna skomentowała współpracę z francuskim producentem Mirwaisem Ahmadzaï: „Kocham pracować z dziwakami, o których nikt nic nie wie – ludźmi, którzy mają surowy talent i tworzą muzykę inną niż pozostali. Music jest przyszłością dźwięku”^[132]. Album znalazł się na pierwszym miejscu list sprzedaży w ponad dwudziestu krajach, a w pierwszych dziesięciu dniach sprzedaży sprzedano cztery miliony jego kopii^[122]. W USA, płyta zadebiutowała na szczycie notowania Billboard 200 i była pierwszym albumem Madonny, który uplasował się na pierwszym miejscu owej listy, od Like a Prayer (1989)^[133]. Płyta promowana była trzema singlami: "Music" (jej dwunastym i do dziś ostatnim hitem numer jeden w USA), "Don't Tell Me" i "What It Feels Like for a Girl"^[55]. Teledysk do tego ostatniego przedstawiał Madonnę popełniającą przestępstwo i uczestniczącą w wypadku samochodowym, przez co klip został zakazany do emisji w MTV i VH1, po czym ukazał się jako singel DVD^[134].

W tym samym czasie rozpoczęły się miłosne relacje Madonny z angielskim reżyserem Guyem Ritchie, którego artystka poznała dzięki wspólnemu przyjacielowi ich obu, Stingowi, oraz jego żonie, Trudie Styler. 11 sierpnia 2000 na świat przyszedł ich syn, Rocco Ritchie^[135]. W grudniu, na zamku Skibo w Szkocji, miało miejsce uroczyste wesele pary^[136].

Piąta trasa koncertowa Madonny, Drowned World Tour, trwała od czerwca do września 2001 i była jej pierwszą trasą od czasu The Girlie Show World Tour w 1993^[70]. W jej ramach Madonna zaśpiewała na terenach Ameryki Północnej i Europy 47 koncertów i zarobiła za nie 75 milionów dolarów, sprawiając trasę najlepiej zarabiającą wśród wszystkich odbytych w 2001 roku^[137]. Równolegle ukazało się wydanie DVD z zapisem koncertu oraz drugi album największych przebojów Madonny, GHV2, na którym znalazły się single z lat 90. Składanka zadebiutowała na siódmym miejscu listy Billboard 200^[138]. Później Madonna zagrała główną rolę w filmie Ritchiego Rejs w nieznane, który był krytyczną i komercyjną porażką^[139]. W tym samym roku został wydany kolejny film z serii o Jamesie Bondzie, Śmierć nadejdzie jutro, w którym Madonna zagrała epizodyczną rolę. Oprócz tego, nagrała na jego potrzeby utwór wykorzystany jako motyw przewodni, "Die Another Day". Uplasował się on na ósmym miejscu listy Billboard Hot 100 i równocześnie zdobył nominacje do Złotego Globa w kategorii najlepszej piosenki z filmu i Złotej Maliny za najgorszą piosenkę filmową^[55][140].

2003–06: American Life i Confessions on a Dance Floor [edytuj]

Madonna wykonując "Frozen" na koncercie z trasy Re-Invention World Tour.

W 2003 Madonna współpracowała ze Steven Kleinem nad wystawą X-STaTIC PRO=CeSS, w której znalazły się zdjęcia artystki z sesji dla magazynu W i siedem segmentów wideo. Była ona dostępna w nowojorskiej galerii Deitch Projects od marca do maja 2003 roku, a potem w zmienionej wersji podróżowała po świecie^[141]. Dziewiąty album studyjny piosenkarki, American Life, ukazał się w kwietniu 2003 i koncentrował się głównie na obserwacjach amerykańskiego życia, zyskując mieszane recenzje krytyków^[142]. Madonna skomentowała go: „[American Life] był jak podróż w przeszłość, powracając do wszystkiego tego, co dokonałam, wszystkiego co doceniłam i wszystkiego, co dla mnie coś znaczyło”^[143]. Tytułowy utwór, wydany na pierwszym singlu, znalazł się na 37 miejscu listy Billboard Hot 100^[55]. Jego pierwszy teledysk został przez Madonnę wstrzymany do dystrybucji, z powodu zawartej w nim przemocy i tematów wojennych, co zbiegło się z wybuchem wojny amerykańsko-irackiej^[144] (później zrealizowaną drugą wersję wideoklipu). Z tylko czterema milionami sprzedanych egzemplarzy, American Life jest najsłabiej sprzedającym się albumem studyjnym artystki^[145]. W sierpniu 2003, w trakcie dorocznej gali MTV Video Music Awards, Madonna wykonała wspólnie z Britney Spears, Christiną Aguilerą i Missy Elliott swój kolejny singel, "Hollywood", całując dwie pierwsze towarzyszki i wywołując tym olbrzymi skandal^[146][147]. Później pojawiła się gościnnie w utworze Spears "Me Against the Music" z jej albumu In the Zone i towarzyszącym mu teledysku^[148]. W listopadzie 2003 ukazał się minialbum Remixed & Revisited, zawierający remiksy utworów z American Life i studyjną wersję utworu "Your Honesty", który powstał podczas prac nad albumem Bedtime Stories, ale się na nim nie znalazł^[149]. Później Madonna podpisała kontrakt z Callaway Arts & Entertainment na wydanie pięciu książek dla dzieci. Pierwsza z nich, Angielskie różyczki, ukazała się we wrześniu 2003, debiutując na liście bestsellerów magazynu The New York Times i do dziś będąc najszybciej sprzedającą się fotoksiążką dla dzieci w historii^[150][151]. Kate Kellway z magazynu The Guardian napisała: „[Madonna] jest aktorką grającą kogoś, kim nigdy nie będzie – J. K. Rowling, angielską różę”^[152]. Kolejne cztery książki ukazywały się do 2005, zaś od 2006 do 2009 Madonna wydawała kontynuacje Angielskich różyczek^[153].

W 2004 roku Madonna wniosła do sądu pozew przeciwko Warner Music Group i Time Warner, właścicielom koncernu Maverick, stwierdzając jakoby złe zarządzanie zasobami spółki i słaba księgowość kosztowała koncern miliony dolarów. Warner wytoczył powództwo wzajemne, wskazując na to, że Maverick samemu stracił dziesiątki milionów dolarów^[154][155]. Spór rozwiązał się, gdy udziały Mavericka, zarządzane przez Madonnę i Ronniego Dasheva, zostały zakupione przez Warnera. Mimo, iż koncern stał się w całości zależny od Warner Music Group, wciąż aktualny był solowy kontrakt Madonny z Warnerem^[154]. W 2004 Madonna wyruszyła w światową trasę koncertową Re-Invention World Tour, w ramach której zagrała koncerty w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Europie. Była to najlepiej zarabiająca trasa koncertowa roku, gromadząc 125 milionów dolarów^[156]. W październiku na antenie MTV wyemitowany film dokumentalny Sekrety Madonny, przedstawiający kulisy trasy^[157]. W czerwcu 2006 ukazał się on na DVD, wraz z albumem CD z nagraniami na żywo utworów z koncertu, w zestawie I'm Going to Tell You a Secret (jest to pierwszy album koncertowy Madonny, ale przy tym Re-Invention World Tour jest do dziś jedyną trasą artystki, której zapis nie został oficjalnie wydany na wideo)^[158]. W 2005 Rolling Stone sklasyfikował Madonnę na 36 miejscu swojej listy 100 najlepszych artystów w historii^[159]. W tym samym roku piosenkarka zaśpiewała cover "Imagine" Johna Lennona na koncercie charytatywnym Tsunami Aid, a później wykonała trzy swoje utwory na koncercie Live 8 w Londynie^[160][161].

W listopadzie 2005 ukazał się dziesiąty album studyjny Madonny, Confessions on a Dance Floor, który zadebiutował na pierwszych miejscach list sprzedaży na wielu wpływowych rynkach dystrybucyjnych^[163]. Muzycznie, płyta była stworzona jako klubowy set dla DJ-a. Piosenki na krążku rozpoczynały się lekko i szczęśliwie, lecz w miarę postępu stawały się intensywniejsze, a ich teksty dotyczyły bardziej osobistych przeżyć, tytułowych wyznań^[163]. Keith Caulfieldn z Billboardu skomentował, że album był powrotem Madonny do formy Królowej Popu^[164]. Confessions... zdobył Nagrodę Grammy w kategorii najlepszego albumu elektronicznego/dance^[89]. Pierwszy singel, "Hung Up", zdobył pierwsze miejsca na listach przebojów w rekordowej liczbie 45 państw, dostając się dzięki temu do Księgi rekordów Guinnessa^[165]. "Sorry", drugi singel, stał się dwunastym hitem numer jeden artystki w Wielkiej Brytanii^[56]. W maju Madonna wyruszyła w światową trasę koncertową Confessions Tour, która zgromadziła 1.2 miliona widzów i zarobiła ponad 194.7 miliona dolarów, stając się wówczas najbardziej dochodową trasą artystki żeńskiej w historii^[166]. Wiele kontrowersji wywołało wykonanie piosenki "Live to Tell", w trakcie której Madonna, z koroną cierniową na głowie, przymocowana była do wielkiego krucyfiksa. Dzięki temu, koncerty były bojkotowane m.in. przez Watykan, rosyjskie organizacje religijne i biskupów z Düsseldorf^[167][168]. Artystka skomentowała skandal: „Moje wykonanie nie jest antychrześcijańskie, świętokradzkie ani bluźniercze. Jest raczej moją prośbą do publiczności o zachęcanie się do wspólnej pomocy i zobaczenia świata jako jednolita całość”^[169].

W trakcie trwania trasy, Madonna wspomogła fundację Raising Malawi, fundując dla Malawi sierociniec i odwiedzając ten kraj^[170]. 10 października 2006 złożyła do sądu sprawę o adopcję dziecka z malawijskiego sierocińca, Davida Banda Mwale'a (później również Ciccone Ritchiego)^[171]. Sprawa wywołała kontrowersje, jako że proces narzucił domniemanym rodzicom przed adopcją chłopca zamieszkanie w Malawi przez przynajmniej rok, czego ci nie zrobili^[172]. Artystka wypowiedziała się w programie The Oprah Winfrey Show, że żadne malawijskie prawo nie reguluje adopcji przez obcokrajowców i opisała, jak bardzo David cierpiał z powodu zapalenia płuc po malarii i gruźlicy, gdy go pierwszy raz spotkała^[173]. Yohane, biologiczny ojciec Bandy, skomentował: „Te tak zwane prawa człowieka nękają mnie codziennie, grożąc, że nie jestem świadomy tego, co robię [...]. Chcą, żebym popierał ten proces, czego nie mogę zrobić, gdyż popieram Madonnę i jej męża”^[174]. Sprawa adopcji zakończyła się 28 maja 2008^[175]. Pod koniec 2006 sklep H&M wydał linię ubrań piosenkarki, zatytułowaną M by Madonna^[176]. Firma skomentowała, że kolekcja Madonny jest „ponadczasowa, unikatowa i olśniewająca”^[177].

2007–09: Live Nation, Hard Candy, Sticky & Sweet Tour i Celebration [edytuj]

Madonna podczas premiery filmu Jestem, bo jesteśmy w 2008 roku.

W 2007 Madonna wydała charytatywny singel "Hey You", który w pierwszym tygodniu sprzedaży cyfrowej był dostępny bez odpłat. Później artystka pojawiła się podczas londyńskiego koncertu z serii Live Earth, gdzie wykonała kilka swoich utworów, w tym "Hey You"^[178]. Następnie, Madonna potwierdziła odejście z Warner Bros. Records, po czym podpisała dziesięcioletni kontrakt z Live Nation opiewający na 120 milionów dolarów. Poza tym, ufundowała nowy oddział spółki, Live Nation Artists^[179]. Później piosenkarka wyprodukowała i napisała film dokumentalny Jestem, bo jesteśmy, dotyczący życia w Malawi. Reżyserem produkcji jest Nathan Rissman, ogrodnik Madonny^[180]. Następnie zaliczyła swój debiut w roli reżysera, wydając w 2008 film Mądrość i seks. Oprócz tego, napisała do niego scenariusz, opowiadający o trzech przyjaciołach i ich aspiracjach. Skomentowała, że zainspirował ją do tego Ritchie. „Wszystko, nad czym pracuję, jest autobiograficzne, bezpośrednio lub pośrednio, bo kogo znam bardziej niż samą siebie?”^[181]. Film zyskał mieszane recenzje^[182]. W grudniu 2007 Rock and Roll Hall of Fame potwierdziło przyjęcie Madonny do grona swoich artystów w 2008^[183]. Oficjalna ceremonia odbyła się 10 marca 2008^[184], jednak Madonna na niej nie zaśpiewała, prosząc Iggy'ego Popa i zespół The Stooges o wykonanie jej utworów "Burning Up" i "Ray of Light". Zamiast tego, podziękowała Christopherowi Flynnowi, jej nauczycielowi tańca od 25 lat, za jego zachęty do realizowania marzeń^[185].

W kwietniu 2008 ukazał się jedenasty album studyjny Madonny, Hard Candy. Połączył on w sobie style takie jak pop, R&B, hip hop i dance, z kolei teksty były dla artystki autobiograficzne. Tworząc płytę, piosenkarka współpracowała m.in. z Justinem Timberlakiem, Timbalandem, Pharrellem Williamsem i Danją^[187]. Album zadebiutował na szczytach list sprzedaży w niemal czterdziestu krajach, w tym w USA na liście Billboard 200^[188][189]. Zebrał głównie pozytywne recenzje krytyków, choć niektórzy nazywali go „próbą zawładnięcia rynkiem muzyki urban”^[190]. Pierwszy singel promujący wydawnictwo, "4 Minutes", z gościnnymi udziałami Timberlake'a i Timbalanda, znalazł się na trzecim miejscu listy Billboard Hot 100 (co jest najwyższą pozycją artystki od czasu singla "Music" w 2000), dzięki czemu Madonna pokonała Elvisa Presleya i stała się artystą z największą liczbą utworów z pierwszej dziesiątki tego notowania ("4 Minutes" jest już 37. jej singlem uplasowanym w pierwszej dziesiątce listy)^[191]. W Wielkiej Brytanii Madonna utrzymała swoją pozycję artystki żeńskiej z największą liczbą hitów jeden, jako że "4 Minutes" stał się trzynastym numerem jeden na liście UK Singles Chart^[192].

W sierpniu 2008 artystka wyruszyła w światową trasę koncertową Sticky & Sweet Tour, w ramach której do końca roku zagrała koncerty w Europie, Ameryce Północnej i Południowej. Do tego etapu, który planowano za finalny, trasa zarobiła 280 milionów dolarów, pobijając ustanowiony wcześniej przez Confessions Tour rekord najbardziej dochodowej trasy koncertowej solowego artysty w historii^[193]. Latem 2009 trasę kontynuowano, z niewielkimi zmianami wizualnymi i w liście utworów. Odbyły się wówczas koncerty Madonny w Europie, głównie w krajach, gdzie nie była ona już dawno lub wcale^[194]. Po ich zakończeniu, dochód trasy wyniósł 408 milionów dolarów, dzięki czemu Sticky & Sweet Tour stał się wówczas drugą najbardziej dochodową trasą koncertową w historii (rekord należał do A Bigger Bang Tour zespołu The Rolling Stones)^[193][195]. 15 sierpnia Madonna zagrała swój pierwszy koncert w Polsce, na warszawskim lotnisku Bemowo. Jako że dzień później artystka obchodziła swoje 51. urodziny, w trakcie show publiczność zaśpiewała jej "Sto lat" w języku polskim i angielskim, co artystka skomentowała: „To wy zmieniacie moje życie. To najlepszy urodzinowy prezent, jaki kiedykolwiek otrzymałam”^[196]. Koncert wywołał dużo kontrowersji dzięki dacie odbycia się – 15 sierpnia jest w kościele katolickim świętem Wniebowzięcia NMP, a oprócz tego rocznicą cudu nad Wisłą i Świętem Wojska Polskiego. Mimo licznych protestów, show się odbyło^{[197][198][199]}.

Moje życie z Madonną, książka brata artystki, Christophera Ciccone, zadebiutowała na drugim miejscu listy bestsellerów The New York Times^[200]. W jej autorstwie nie brała udziału sama Madonna, co doprowadziło do kłótni rodzeństwa^[201]. Problemy narosły również między piosenkarką a Ritchiem (media informowały o granicach separacji między parą). Madonna wniosła sprawę o rozwód z Guyem, zwracając uwagę na różnice nie do pogodzenia, ostatecznie otrzymując go w grudniu 2008^[202][203]. Później, artystka otrzymała nagrodę Recording Industry Association of Japan dla złotej zagranicznej artystki roku^[204]. Następnie, postanowiła adoptować kolejne dziecko w Malawi. Sąd najwyższy tego kraju początkowo zgodził się na adopcję Chifundo „Mercy” James^[205], ale później odrzucił wniosek z powodu faktu, że Madonna nie jest mieszkanką Malawi^[206]. Piosenkarka ponowiła wniosek, ostatecznie otrzymując 12 czerwca 2009 prawa do adopcji Mercy^[207]. We wrześniu 2009 ukazała się składanka największych przebojów Madonny, Celebration, tym razem podsumowująca całą jej karierę (a nie tylko jedną dekadę). Album ukazał się w wersjach dwu- i jednopłytowej, oraz jako DVD z kolekcją teledysków. Oprócz ponad trzydziestu utworów z poprzednich płyt artystki, na kompilacji znalazły się dwie premierowe, wydane na singlach piosenki – "Celebration" i "Revolver" (featuring Lil Wayne)^[208]. Celebration znalazł się na pierwszym miejscu listy sprzedaży w Wielkiej Brytanii, dzięki czemu Madonna pokonała Elvisa Presleya na stanowisku solowego artysty z największą liczbą albumów na szczycie brytyjskiego notowania sprzedaży^[209]. W tym samym miesiącu piosenkarka pojawiła się na gali MTV Video Music Awards 2009, wygłaszając przemówienie na temat zmarłego kilka miesięcy wcześniej Michaela Jacksona^[210]. Po zakończeniu dekady dekady 00. ujawniono, że Madonna sprzedała w tym dziesięcioleciu największą ilość singli spośród wszystkich artystów, a także była najczęściej granym na antenach brytyjskich stacji radiowych wykonawcą muzycznym^[211][212].

2010–obecnie: W.E. i inne projekty [edytuj]

W styczniu 2010 Madonna wykonała "Like a Prayer" podczas koncertu charytatywnego Hope for Haiti Now: A Global Benefit for Earthquake Relief^[213]. W marcu ukazał się jej trzeci album koncertowy, Sticky & Sweet Tour, który – jako pierwsze wydawnictwo w jej karierze – został oficjalnie wydany przez Live Nation, choć wciąż dystrybutowany był przez Warner Bros.^[214]. Później rozpoczęła prace nad filmem W.E., który wyreżyserowała, a oprócz tego wraz z Alekiem Keshishianem napisała do niego scenariusz^[215][216]. W kwietniu tego samego roku wyemitowano "The Power of Madonna" – odcinek serialu Glee, poświęcony Madonnie i jej muzyce, który sama artystka skomentowała: „wspaniały w każdym stopniu” i pochwaliła jego scenariusz oraz przesłanie równości^[217][218]. Glee: The Music, The Power of Madonna, minialbum z coverami jej utworów, pełniący funkcję ścieżki dźwiękowej do odcinka, zadebiutował na pierwszym miejscu listy Billboard 200 i sprzedał się w USA w około 98 tysiącach sztuk^[219][220].

Po zakończeniu zdjęć do W.E., Madonna wydała wraz ze spółką Macy's kolekcję ubrań zaprojektowanych przez jej córkę Lourdes, „Material Girl”. Wchodzące w jej skład stroje inspirowane są punkowym stylem lat 80. XX wieku, którym interesowała się wówczas sama Madonna^[221]. Niedługo po wydaniu kolekcji, producent odzieży L.A. Triumph Inc. pozwał artystkę do sądu, twierdząc, że „Material Girl” jest nazwą handlową, pod którą od 1997 sprzedawane są ubrania, a sama Madonna używa jej bezprawnie. W owej sprawie znalazł się wniosek o zaniechanie dystrybucji kolekcji i oddanie producentowi wszystkich dochodów zarządzanej przez piosenkarkę linii^[222]. Tymczasem Madonna potwierdziła plany otwarcia międzynarodowej sieci klubów fitness nazwanej Hard Candy Fitness. Otwarcie pierwszej takiej siłowni miało miejsce 29 listopada 2010 w mieście Meksyk^[223].

Styl muzyczny [edytuj]

Muzyka Madonny była wielokrotnie analizowana przez profesjonalistów. Robert M. Grant, autor Contemporary Strategy Analysis (2005), skomentował, że powodem sukcesu artystki nie jest „naturalny talent. Jej talenty w rolach wokalistki, muzyka, tancerki, autorki tekstów czy aktorki zdają się być skromne”^[224] . Stwierdził on, że jej popularność zawdzięczana jest innym ludziom, a jej długa pozycja w show-biznesie – osobistymi relacjami artystki^[224]. Z kolei Rolling Stone nazwał Madonnę „przykładową autorką muzyki, z darem robienia hooków i niezatartych tekstów, dużo lepszą artystką studyjną niż śpiewającą na żywo”^[11]. Mark Bego, autor Madonna: Blonde Ambition, nazwał ją „perfekcyjną wokalistką dla piosenek lżejszych od powietrza”, choć zaprzeczając jej „talentowi wagi ciężkiej”^[225]. Madonna zawsze była świadoma swego głosu, zwłaszcza w porównaniu do jej wokalnych idoli takich jak Ella Fitzgerald, Prince czy Chaka Khan^[226].

Melodie i wokale [edytuj]

Madonna wykonując utwór "Hung Up" podczas trasy Confessions Tour (2006).

Na debiutanckim albumie artystki, Madonna (1983), wokalne umiejętności i artystyczność Madonny nie były do końca uformowane. Jej głos i teksty porównywane były do gwiazd popu takich jak Paula Abdul, Debbie Gibson czy Taylor Dayne^[226]. Piosenki na płycie podążały za kluczowymi trendami, dzięki którym zdobyły sukces – taneczna melodia, chwytliwe hooki, wypolerowane aranżacje i styl wokalny Madonny. W utworach takich jak "Lucky Star" czy "Borderline" pojawiły się szybkie, taneczne melodie, które mogły być szczególnie atrakcyjne dla homoseksualnej publiki. Promienna, dziewczęca barwa głosu we wczesnych latach stała się później dla Madonny przeszłością; zmiana była celowa, jako że krytycy obwołali ją ze względu na jej początkowy wokal „Myszką Minnie na helu”^[226]. Jej drugi album, Like a Virgin (1984), zapowiadał kilka trendów w późniejszych projektach artystki. Pojawiły się w nim nawiązania do muzyki klasycznej (użyty syntezator pizzicato w "Angel") czy styl retro ("Shoo-Bee-Doo", hołd Madonny dla Motown)^[226]. Wczesny styl piosenkarki i wprowadzona w niego zmiana jest najlepiej przedstawiona w utworze "Material Girl"; zaczyna się on dziecinnym wokalem, by w końcu przejść w mocniejszy i dojrzalszy w refrenie^[226]. Owa dojrzałość pojawiła się na kolejnym albumie, True Blue (1986). Piosenka "Papa Don't Preach" była kamieniem milowym w jej karierze – klasyczny wstęp, szybkie tempo i powaga w głosie były w tym okresie w karierze Madonny bezprecendensowe^[226].

Wraz z albumem Like a Prayer (1989), Madonna weszła w nową fazę muzyczną. Na płycie znalazły się żywe utwory, w których pojawiły się odniesienia do stylów takich jak R&B, dance czy gospel^[74]. Na kolejnych albumach studyjnych – Erotica (1992) i Bedtime Stories (1994), wciąż pojawiały się zarówno szybkie piosenki, jak i ballady. Madonna postanowiła wóczas trafić do dojrzalszej widowni, poprzez liczne sample, perkusyjne loopy i hip hopowe melodie. Oprócz tego jej głos przybrał na sile, co uwydatnione zostało w utworach takich jak "Rain" czy "Take a Bow"^[227]. W trakcie kręcenia Evity (1996), artystka pobrała licznych lekcji śpiewu, co powiększyło jej rangę wokalną, komentując to: „Uczyłam się z nauczycielem śpiewu [...] i zdałam sobie sprawę, że w moim głosie był kawałek, którego nie używałam. Wcześniej sądziłam, że mój wokal jest ograniczony i używałam tylko tego”^[228]. Ewolucja muzyczna nastąpiła na albumie Ray of Light (1998), na którym dominowały brzmienia elektroniczne w połączeniu ze stylami takimi jak trip hop, ambient czy trance. Pierwszy singel, "Frozen", przedstawił w całości mocny głos Madonny oraz odniesienia do muzyki klasycznej. Wokale artystki na płycie zostały ograniczane, poza tym nie użwywano w nich vibrato. Mimo to, w utworach uwydatniono oddechy Madonny^[226]. Na kolejnym albumie, Music, wokalistka znów śpiewała w swojej normalnej randze, choć czasami z wyższym rejestrem. Fouz-Hernández skomentował: „Przez całą karierę Madonny manipulacje jej głosem pokazują nam, że niedefiniowanie go w jednolity sposób w rzeczywistości otwiera nam przestrzeń nowych typów muzycznych analiz”^[226].

Teksty [edytuj]

Madonna wykonując utwór "Ray of Light" podczas trasy Confessions Tour (2006).

Według Freyi Jarman-Ivens, talent Madonny do hooków i tekstów pozwala trafiać do publiczności, nawet bez samej muzyki. Za przykład, Freya cytuje tekst z utworu "Into the Groove" (1985): „Live out your fantasy here with me, just let the music set you free; Touch my body, and move in time, now I know you're mine” („Żyj swoją fantazją, tu ze mną, pozwól muzyce cię wyzwolić; Dotnij mego ciała, przenieś się w czasie, teraz wiesz, że jesteś mój”)^[229]. Od 1983 do 1986, muzyczne produkcje Madonny były często dziewczęce i naiwne, koncentrując się głównie na miłości, romansach, pasjach i relacjach między oboma płciami^[229]. Zmieniło się to na płycie Like a Prayer (1989), gdzie teksty stały się bardziej osobiste, jak chociażby w utworze "Promise to Try", w którym Madonna ubolewała nad śmiercią matki^[229]. Słowa piosenek artystki często sugerują przekonanie się do homoseksualnej społeczności, jak chociażby w „Come on girls, do you believe in love?” („Dalej, dziewczyny, wierzycie w miłość?”) z "Express Yourself" (1989), które według Santiago Fouz-Hernándeza jest adresowane zarówno dla gejów, jak i heteroseksualnych kobiet^[229]. W okresie albumu Erotica (1992) teksty dotyczyły dojrzałych tematów związanych w dużym stopniu z seksem („So won't you go down, where it's warm inside” – „Więc czy się nie zagłębisz się tam, gdzie jest ciepło” z utworu "Where Life Begins"). Zdolność Madonny do pisania tekstów była niejednokrotnie krytykowana, w tym przez Marię Rahę z Rolling Stone'a, która nazwała jej teksty „kapryśnymi i nieskomplikowanymi. Madonna potrafi tylko wnieść bagaż oklepanych tekstów typowych dla długiej tradycji muzyki pop – o miłości; a gdy nie śpiewa o miłości, to o imprezowaniu i tańczeniu”^[230]. Słowa piosenek jej autorstwa często były obwoływane banalnymi, po czym opinie o nich były umiejętnie omijane w okresie albumów Ray of Light (1998) i Music (2000). Zdaniem Jarman-Ivens, teksty takie jak „You're frozen, when your heart's not open” („Jesteś zamarznięty, gdy twoje serce nie jest otwarte”) z "Frozen" (1998) czy „I can't remember, when I was young, I can't express if it was wrong” („Nie pamiętam czasów, gdy byłam młoda, nie mogę powiedzieć czy było wtedy źle”) z "Paradise (Not for Me)" (2000) odbijały artystyczną paletę, „obejmując zróżnicowane style muzyczne, tekstowe i wizualne”^[229].

Madonna podczas trasy Re-Invention World Tour (2004).

Teledyski [edytuj]

Autorzy The Madonna Companion, biografowie Allen Metz i Carol Benson, zwrócili uwagę na fakt, że nikt inny nie używał dziedziny teledysku i telewizji MTV aż tak mocno do podniesienia swojej popularności, jak Madonna^[231]. Według nich, wiele utworów artystki ma w wideoklipach swoje własne odbicie. Największy medialny odgłos zdobyły teledyski takie jak "Papa Don't Preach" (1986), "Like a Prayer" (1989) czy "Justify My Love" (1990), które miały w zamiarze bardziej promować wpływy tych utworów, niż same piosenki^[231]. Według Mortona, „pisanie piosenek przez Madonnę uchodziło w tło przy jej efektownych wideoklipach”^[232]. Teledyski Madonny łączyły w sobie tematykę amerykańsko-hiszpańską wraz z ekstrawaganckim przepychem^[231]. Piosenkarka potrafiła również trafić do publiki w całych Stanach wraz ze swoim awangardowym nowojorskim stylem^[233]. Hiszpański styl kontynuowany był w teledyskach z ery True Blue^[234]. Autor Douglas Kellner skomentował: „taki 'multikulturalizm' i jej kulturalnie niezgodnie z prawem ruchy stały się ruchami do sukcesu, co dało jej poparcie w dużej i zjednoczonej społeczności młodych”^[235]. Hiszpański styl Madonny zaprezentowany w teledysku "La Isla Bonita" (1987), charakteryzujący się bolerkami, warstwowymi spódnicami oraz chrześcijańskimi akcesoriami (różańcem i krucyfiksem), stał się wówczas modny^[236]. Oprócz tego, zwrócono uwagę na wyrażaną w teledyskach tendencję Madonny do odwracania się od przyjętej roli mężczyzny jako płci dominującej^[237]. Symbolika była najmocniej pokazana w teledysku "Like a Prayer". Pojawił się w nim afroamerykański chór, czarnoskóry święty oraz płonące krzyże, co zaowocowało negatywnym odbiorem ze strony Watykanu oraz zaniechaniem emisji reklamy telewizyjnej Pepsi z użyciem utworu^[238]. Mimo to wszystko, Madonna zapisała się w historii muzyki swoimi teledyskami, a liczba zdobytych przez nią nagród MTV Video Music Awards, równa dziewiętnastu, jest największa spośród wszystkich wykonawców kiedykolwiek tam nominowanych (znajduje się wśród nich statuetka za wkład w rozwój wideoklipów, w kategorii Video Vanguard)^[239][240].

Koncerty [edytuj]

Madonna wykonując "Miles Away" podczas trasy Sticky & Sweet Tour (2009).

Koncerty Madonny uważane są powszechnie za widowiska na wysokim poziomie^[5]. Już pierwsza trasa, The Virgin Tour (1985), dostawała pozytywne oceny od krytyków^[241][242]. Oprócz tego, trasa wywołała duży wpływ na nastolatki, które przychodziły na koncerty w typowych strojach Madonny, a w 1991 słownik języka angielskiego Webster's Dictionary opublikował pojęcie Madonna wannabe, odnoszące się do osoby, która chce wyglądać jak owa artystka w tamtym okresie^[243]. Piosenkarka skomentowała to: „Nigdy nie zamierzałam zostać modelką. Jestem silną, odnoszącą sukcesy kobietą, niepodlegającą stereotypom. Od bardzo dawna kobietom mówiono, że są w życiu pewne drogi, za którymi nie mogą podążać, by osiągnąć sukces. I nagle ja zaczęłam ubierać się w zakazany sposób, oczywiście pod ciężarem życia. To wtedy zrozumiałam, dlaczego wszyscy siedzący tam [na widowni] ubierali się jak ja”^[243]. Przy kolejnej trasie, Who's That Girl World Tour (1987), wizerunek, za którym podążali Madonna wannabe, poszedł w niepamięć na rzecz bardziej kontrowersyjnej i seksownej Madonny^[244]. Blond Ambition World Tour (1990) został przez piosenkarkę nazwany teatrem muzycznym, okazując się wielce kontrowersyjną trasą, magazyn Rolling Stone obwołał go jednak najlepszym tournée 1990 roku^[84][85]. Kolejną skandaliczną trasą okazała się The Girlie Show World Tour (1993), którą opisywano jako „cyrk seksu” i „mieszanina koncertu rockowego, pokazu mody, karnawałowego występu, kabaretowego performingu i groteskowego przedstawienia”. W kolejne tournée, Drowned World Tour, Madonna wyruszyła dopiero po ośmiu latach, w 2001, a owa trasa była najbardziej dochodową roku^[137]. O ile to ten tour koncentrował się głównie na utworach Madonny nagranych po zakończeniu The Girlie Show Tour (w liście piosenek znalazły się tylko dwa nagrane w latach 80.), o tyle na kolejnej trasie – Re-Invention World Tour (2004) – dominowały przeboje z całej kariery artystki^[245][246]. Dwie ostatnie trasy koncertowe, Confessions Tour (2005) i Sticky & Sweet Tour (2008–09), po zakończeniu stawały się najbardziej dochodowymi w historii artystek żeńskich, a ta druga jest obecnie trzecią najbardziej dochodową w historii z dochodem równym około 408 milionów dolarów (większy wynik odniosły tylko A Bigger Bang Tour zespołu The Rolling Stones i Black Ice World Tour grupy AC/DC)^[166][193]. Koncert Madonny w Warszawie, zrealizowany w ramach Sticky & Sweet Tour, został nazwany przez media „show, jakiego w Polsce jeszcze nie widziano”^[247].

Dziedzictwo [edytuj]

Madonna podczas koncertu z najbardziej dochodowej trasy koncertowej solowego artysty w historii, Sticky & Sweet Tour.

Według magazynu Rolling Stone, Madonna jest „jednym z największych artystów popowych w historii”^[11]. Wielokrotnie zapisywana była w Księdze rekordów Guinnessa, między innymi jako najbardziej dochodowa i odnosząca największy sukces artysta żeńska^[165]. 10 marca 2008 wprowadzono ją do Rock and Roll Hall of Fame, w pierwszym roku jest kandydowania tam^[184]. W tym samym roku magazyn Billboard przyznał jej drugie miejsce na swojej liście najlepszych artystów, gdzie Madonna przegrała tylko z zespołem The Beatles^[12]. Liczba jej hitów numer jeden w danych państwach jest największa spośród wszystkich artystek żeńskich: Wielka Brytania (13), Australia (11), Kanada (13), z kolei na szczycie amerykańskiej listy Billboardu Hot 100 znalazło się 12 jej singli^{[248][249][250][251]}. Piosenkarka znalazła się w książce 100 Most Important Women of the 20th Century (100 najważniejszych kobiet XX wieku) wydanej w 1998 przez Ladies' Home Journal^[252]. W lipcu 2003 zajęła siódme miejsce na stworzonej przez stację telewizyjną VH1 i magazyn People liście 200 największych ikon popkultury w historii^[253]. W 2006, w hołdzie dla Madonny, nowo ustalony gatunek niesporaczków nazwano Echiniscus madonnae^[254]. Zoolodzy skomentowali to: „To dla nas wielki zaszczyt dedykować ten gatunek jednej z najważniejszych artystek naszych czasów, Madonnie Louise Veronice Ciccone”^[255].

Przez całą karierę, Madonna znana była ze zmian wizerunku (również muzycznie), prezentowanych przy wydaniu i promocjach nowych albumów. Dostała dzięki temu przydomek królowej reinwencji (powrotów po okresie zapomnienia)^[256]. Według Alana Axelroda, „wykorzystywała swoją seksualność w celu wykreowania sobie pozycji w kulturze i stania się komercyjną ikoną, która przez ponad dekadę była niekwestionowaną Królową Popu”^[257]. Fouz-Hernández zgadza się, że reinwencje pomogły jej w zdobyciu sukcesów, jakie zdobyła^[258]. W jej powrotach często uczestniczyli nieznani wcześniej producenci, co skutkowało jej pozostaniem w centrum zainteresowania. Według Freyi Jarman-Ivens, „w ten sposób Madonna pokazała, jak przetrwać w przemyśle rozrywkowym”^[258]. Reinwencje zostały przez specjalistów uznane za najlepszy sposób dla kobiety na pozostanie w show-biznesie na długo^[259]. Ian Youngs z BBC News zauważył, że „jej zdolność do podążania za trendami i dostosowywania do nich swojego stylu często była pomocne w zachowaniu jej pozycji”^[260]. Karierze Madonny pomogło też szokowanie o podłożu seksualnym, które katalizowało publiczny przekaz jej seksualności i feminizmu^[258]. W The Times napisano: „Madonna, bez znaczenia czy ci się to podoba czy nie, rozpoczęła rewolucję kobiet w muzyce... Jej zachowania, opinie na temat seksu i nagości oraz styl i seksualność zmusiły publikę, by usiadła i zaczęła obserwować”^[261]. Rodger Streitmatter, autor książki Sex Hells! (2004), skomentował: „od momentu, gdy Madonna wdarła się na radar publiki w połowie lat 80., zrobiła wszystko, co w jej mocy, by szokować publikę, a jej starania się opłaciły”^[262]. Z kolei Shmuel Boteach, autor Hating women (2005), stwierdził że Madonna jest w dużym stopniu odpowiedzialna za wymazywanie linii między muzyką a pornografią. „Przed Madonną, kobiety znane ze swoich wokali miały możliwość stania się wielkimi gwiazdami. Po Madonnie jednak nawet najbardziej oryginalne piosenkarki, jak chociażby Janet Jackson, muszą sprzedawać swoje albumy eksponując w telewizji ciała”^[263].

Przez całą swoją karierę Madonna inspirowała innych artystów. Mary Cross napisała w swojej książce Madonna: A Biography: „Jej wpływ na muzykę pop jest niezaprzeczalny i dalekosiężny. Nowe ikony popu, od Nelly Furtado i Shakiry do Gwen Stefani i Christiny Aguilery (nie zapominając o Britney Spears) zawdzięczają Madonnie szablon prowokacyjnej i seksownej kobiety emanującej siłą swej płci w wizerunku, muzyce i tekstach”^[16]. Według Fouz-Hernández, żeńskie gwiazdy popowe takie jak Spears, Spice Girls, Destiny's Child, Jennifer Lopez, Kylie Minogue i Pink są jak „córki Madonny, które rosły słuchając i podziwiając [ją], po czym zechciały nią być”^[264]. Według niej, największy wpływ Madonny jest zauważalny w Spears, która została przez nią protegowana^[261]. Oprócz tego, artystka miała udział w spopularyzowaniu europejskiej elektronicznej muzyki tanecznej w mainstreamowej amerykańskiej popkulturze i w utrzymywaniu w centrum amerykańskiej uwagi europejskich producentów, takich jak Stuart Price czy Mirwais Ahmadzaï^[265]. Madonna sprzedała na całym świecie ponad 300 milionów nagrań^[7]. Recording Industry Association of America (RIAA) nazwał ją najbardziej dochodową żeńską artystką rockową XX wieku i drugą najlepiej sprzedającą swoje płyty żeńską artystką w Stanach Zjednoczonych (zaraz za Barbrą Streisand) z 64 milionami kupionych w Ameryce jej albumów^[9][10]. W 2001 roku, International Federation of the Phonographic Industry (IFPI) ogłosiło, że jest ona także najczęściej pobieranym nielegalnie z internetu wykonawcą muzycznym^[266].

Madonna otrzymała też uznanie jako wzorowy przykład businesswoman, „zdobywając taką kontrolę nad swoimi finansami, o jaką kobiety biły się w tym przemyśle od dawien dawna” i zarabiając aż 1,2 miliardy dolarów przez pierwszą dekadę kariery^[267]. W późniejszych latach, głównym źródłem zysków Madonny była wytwórnia Maverick Records, co, jak na tamte czasy, było dosyć niespotykane wśród firm fonograficznych należących do artystów^[268]. Dziennikarz muzyczny Robert Sandall wypowiedział się, że w trakcie wywiadu z Madonną ewidentnie zauważył, że bycie „wielkim biznesowym napastnikiem” było dla niej dużo ważniejsze niż muzyka popowa, którą wokalistka opisywała jako „przypadek”. Mężczyzna zauważył też znaczny kontrast między jej prowokacyjnym wizerunkiem scenicznym a dosyć skrytą i odpowiedzialną postawą wobec finansów, której przykładem jest chociażby zwolnienie brata po zażądaniu przez niego awansu^[269]. Profesor Colin Barrow z finansowego oddziału Uniwersytetu Cranfield opisał Madonnę jako „najmądrzejsza amerykańska businesswoman, która wzniosła się na szczyt przemysłu biznesowego i pozostała tam dzięki reinwencjom”, podając jej „zdolność planowania, dyscyplinę i niezwykłą dbałość o szczegóły” jako idealny wzór dla debiutujących przedsiębiorców^[270]. Studenci z biznesowej filii University of London nazwali ją „dynamicznym przedsiębiorcą” godnym naśladowania i zwrócili uwagę na jej wizję sukcesu, rozumowanie przemysłu muzycznego, zdolność poznawania granic swojej artystyczności, gotowość do ciężkiej pracy i umiejętność dostosowywania się do komercji w celu zdobycia sukcesu^[271]. Morton napisał: „Madonna stawia opór, manipuluje i jest bezwzględna, nie zatrzyma się, póki nie dostanie tego co chce, jest dowodem na to, że można coś uzyskać być może tracąc przy tym najbliższych. Ale to dla niej bardzo ważne”^[272]. Taraborrelli jako przykład tej zawziętości podał proces kręcenia reklamy Pepsi w 1989; „Fakt, że nie chciała przytrzymać w reklamie puszki Pepsi sprowokował władze Pepsi do stwierdzenia, że gwiazda popu Madonna i bussinesswoman Madonna nie zamierzały być przez kogoś dyrygowane i że będą one robiły wszystko tylko w swój sposób – jedyny sposób”^[273]. Michael McWilliams wypowiedział się natomiast: „Narzekanie, że Madonna jest chłodna, chciwa i nieutalentowana, kryje w sobie zarówno zajadłość, jak i sedno jej sztuki, która jest najcieplejsza, najbardziej ludzka i najbardziej satysfakcjonująca w całej popkulturze”^[274].

Dyskografia [edytuj]

 Osobny artykuł: Dyskografia Madonny.

• 1983: Madonna
• 1984: Like a Virgin
• 1986: True Blue
• 1989: Like a Prayer
• 1992: Erotica
• 1994: Bedtime Stories
• 1998: Ray of Light
• 2000: Music
• 2003: American Life
• 2005: Confessions on a Dance Floor
• 2008: Hard Candy

Trasy koncertowe [edytuj]

• 1985: The Virgin Tour
• 1987: Who's That Girl World Tour
• 1990: Blond Ambition World Tour
• 1993: The Girlie Show World Tour
• 2001: Drowned World Tour
• 2004: Re-Invention World Tour
• 2006: Confessions Tour
• 2008: Sticky & Sweet Tour